အသည္းေရာင္ “ ဘီ ” ပိုး ကိုယ့္မွာ ရွိေနျပီဆိုရင္
လူတိုင္းလူတိုင္းမွာ ဆယ္ေရးတစ္ေရး ကုိးေရးတစ္ရာဆိုသလို အေၾကာင္းကံမသင့္လို႕အသည္းေရာင္အသား၀ါ Bပိ္ုးစြဲကပ္ခံရတာမ်ိဳးရွိႏိုင္ပါတယ္။Bပိုးစြဲကပ္ခံရသူဟာလူခ်င္းမတူေတာ႔ဘူးလား၊အိမ္သူအိမ္သားေတြနဲ႔ တစ္သီးတစ္ျခားခြဲေန၊ခြဲစားရေတာ့မွာလား၊Bပိုးဟေပ်ာက္ကင္းႏုိင္တဲ႔ေရာဂါကိုျဖစ္ေစမွာလားဆိုတာစိတ္၀င္စားစရာေကာင္းပါတယ္။သူေရာကိုယ္ပါ B ပိုးအကူးခံရႏိုင္မယ့္ အလားအလာေတြလည္း ရွိေနၾကတာပါပဲ။ ယခုတစ္ပတ္မွာ မႏၱေလးျပည္႔သူ႕ေဆးရံုၾကီးက အသည္းအထူးကုသမားေတာ္ၾကီး ေဒါက္တာဦးသံစစ္ MBBS MMedSc ( Int Med) MRCP (UK) (ပါေမာကၡ/ ဌာနမွဴး၊ အသည္းေရာဂါ ပညာဌာန၊ ရန္ကုန္ျပည္႕သူ႕ေဆးရံုၾကီး) ကိုသြားေရာက္ေတြ႕ဆံုျပီးB ပိုးစြဲကပ္မွုနဲ႔ သိသင့္သိထိ္ုက္တာေတြကို ေမးျမန္းပါတယ္။
အသည္းေရာင္ “ဘီ” ပိုးရွိေနတဲ႔လူဟာ ဘယ္လိုေနထိ္ုင္ရမွာလဲဆရာ။ပထမအခ်က္ကေတာ့ B ပိုးရွိတယ္လို႔ သိလိုက္တာနဲ႔ တစ္ျပိဳင္နက္ အမ်ားစုက စိတ္ပ်က္အားေလ်ာ့ျဖစ္တတ္ၾကပါတယ္။ ေသြးစစ္ျပီးမၾကည့္ခင္ အရင့္အရင္ေန႕ေတြတုန္းက က်န္းက်န္းမာမာေပ်ာ္ေပ်ာ္ရြင္ရြင္ သြားလာစားေသာက္လို႕ ေနရာကအိပ္မေပ်ာ္စားမ၀င္ အပူသည္လံုးလံုးျဖစ္သြားၾကတယ္။ ငိုလည္းငိုၾကတယ္။ ပူပန္လို႔၊ ငိုလို႕B ပိုးေပ်ာက္မသြားပါဘူး။ သတိရွိရွိစိတ္ရွည္ရွည္နဲ႔ B ပိုးရွိတဲ႔အေျခအေနကို ရင္ဆိုင္ဖို႕က ပထမဆံုးအေရးၾကီးတဲ႔အခ်က္ပါပဲ။ B ပိုး ရွိတာ ကိုယ္တစ္ေယာက္တည္္း မဟုတ္ပါဘူး။ ကမၻာေပၚမွာ သန္း(၃၅၀) နီးပါးေလာက္ရွိတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ဆယ္ေယာက္တစ္ေယာက္နီးပါးရွိေနတာပဲ။ ကိုယ့္လိုပဲ သတိရွိရွိနဲ႔ ဒီအေျခအေနကို ရင္ဆိုင္တဲ႔သူေတြ အမ်ားၾကီးရွိေနတာကို သိရမယ္။ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္းေတြကလည္း နားလည္ဖို႕လိုတယ္။ ကိုယ္႔မိတ္ေဆြ B ပိုးရွိတယ္ လို႕ သိတာနဲ႔ ေရွာင္ဖယ္ဖယ္ ခပ္ခြာခြာ ေနခ်င္ၾကတယ္။ အသားခ်င္းထိေပမယ့္ အတူေနစား အတူေန သြားလို႔ တစ္ေယာက္ကေနတစ္ေယာက္ ကူးစက္တက္တဲ႔ ေရာဂါမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။သီးသန္႕သံုးရင္ရပါရဲ႕နဲ႕၊ သံုးသင့္ပါလွ်က္နဲ႔ အတူတူေရာသံုးတဲ့ အေလ့အက်င့္ေၾကာင့္ကူးႏုိင္တယ္။ ဥပမာမုတ္ဆိတ္ရိတ္ဓါး၊ သြားပြတ္တံ၊ ပြတ္တိုက္တဲ႔အခါ ေသြးစ၊ ေသြးန စြန္းႏုိင္တဲ႔ပစၥည္းေတြေပါ့။ ထမင္းအတူတူစားလို႔ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ႔ ေသာက္ေရခြက္သီးသန္႕၊ ဇြန္းသီးသန္႔ ထားရင္ေတာ့ ပိုေကာင္းတာေပါ့။ ထပ္မံလိုအပ္တဲ႔ စမ္းသပ္မႈေလးေတြ လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တဲ႔ စမ္းသပ္မႈေလးေတြ လုပ္ဖို႕ေတာ့လိုတယ္။ အိမ္ေထာင္သည္ဆိုရင္ မိမိအိမ္ေထာင္ဖက္ပါ စစ္ေဆးရမယ္။ ပိုးရွိရင္ ကိုယ့္လိုပဲ ေနထိုင္ဖို႕လိုတယ္။ ခုနကေျပာတဲ႔ သီးသန္႔ အသံုးအေဆာင္ထားတာတို႔၊ႏွစ္ေယာက္လံုးဒီလိုပဲ အတူတူေနရမွာေပါ့။ ပိ္ုးမရွိရင္ေတာ့ကာကြယ္ေဆးထိုးထားေပါ့။ ကေလးယူမယ္ဆိုရင္ ေမြးၿပီးၿပီးခ်င္း ကေလးကို ကာကြယ္ေဆးထိုးဖို႔လိုမယ္။ ဆရာ၀န္၊ သြားဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳတို႕စတဲ႔ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္တဲ႔သူေတြကို အသိေပးရမယ္၊ ေျပာျပရမယ္။ ဒါမွလိုအပ္တဲ႔ သတိေလးနဲ႔ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွာေပါ့။ မိမိအိမ္သူအိမ္သားေတြ အားလံုးကိုလည္း စစ္ၾကည္႕ရင္ေကာင္းတယ္။ မရွိရင္ ကာကြယ္ေဆးထိုးေပါ့။
‘ဘီ’ ပိုးေရာဂါရွိေနရင္ အိမ္ေထာင္ျပဳလို႕ရပါသလား။ရပါတယ္။ အိမ္ေထာင္ျပဳလို႔ရပါတယ္။ အိမ္ေထာင္ျပဳဖို႔ ရည္္ငံထားသူေတြ၊ ရည္ရြယ္ထားသူေတြ စီမံခ်က္ေလးနဲ႔ လိုက္ျပီး သတိေလးနဲ႔ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ဖို႕ လိုတာေတြရွိတယ္။ အိမ္ေထာင္ျပဳတယ္ဆိုေတာ႔ သာမန္အတူေနအတူသြား မဟုတ္ေတာ့ဘူး၊ လိင္ဆက္ဆံတာပါတယ္။ လိင္ဆက္ဆံတာက ပင္မအဓိကက်တဲ႔ ကူးစက္ပံုနည္းလမ္းျဖစ္ေနေတာ့ ပိုျပီးသတိထားရမယ္။ အိမ္ေထာင္ျပဳခ်ိန္ ေ၀းေသးတယ္ဆိုရင္ B ပိုး ေရာဂါရွိသူနဲ႔ အိမ္ေထာင္ျပဳမယ့္သူက အခ်ိန္ယူျပီးေတာ့ ကာကြယ္ေဆး (၃) ၾကိမ္ ျပည္႔ေအာင္ထိုးရမယ္။ ျပီးရင္ ကာကြယ္ေဆးေအာင္/ မေအာင္ စစ္ဖို႔လိုတယ္။ ေအာင္ရင္ လံုျခံဳတယ္။ အိမ္ေထာင္ျပဳဖို႕ ရက္ပိုင္း၊ လပုိင္းနီးေနရင္ေတာ့ ကာကြယ္ေဆး (၃) ၾကိမ္ကို လျခားျပီး အရင္ထိုးမယ္။ ကာကြယ္ေဆးေအာင္တဲ႔အခ်ိန္ထိ ကြန္ဒံုးသံုးဖို႔လိုမယ္။ လင္ရယ္၊ မယားရယ္ ျဖစ္ေပမယ့္ သီးသန္႕အသံုးအေဆာင္ေလးေတြ ထားဖို႕လိုမယ္။
‘ ဘီ’ ပိုး ေရာဂါဟာ ေပ်ာက္ကင္းသြားႏိုင္ပါသလား။ေပ်ာက္ႏုိင္ပါတယ္။ ေပ်ာက္တယ္လို႔ ေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။ ေပ်ာက္ႏုိင္တယ္လို႕ ေျပာတာ။ ေရာဂါ တစ္ခုေပ်ာက္တယ္ ဆိုတာက လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ကိုယ္ခံစြမ္းအား ေရာဂါခုခံႏုိင္တဲ့အားေပၚမွာမူတည္တာ။ တျခားေရာဂါေတြတြဲရွိတယ္/ မရွိဘူး ဆိုတာလည္း မူတည္ေသးတယ္။ လူၾကီးဘ၀မွာ ေရာဂါပိုး၀င္တယ္ဆိုရင္ ၉၀% ကအလိုလိုေပ်ာက္တာ။ ဆယ္ေယာက္မွာ ကိုးေယာက္ကအလိုလိုေပ်ာက္တာ။ေရာဂါခံႏုိင္ရည္စြမ္းရည္အျပည္႔အ၀မဖြံ႕ျဖိဳးေသးတဲ႔ ကေလးဘ၀မွာ ကူးစက္ရင္ ဆယ္ေယာက္မွာ ခုႏွစ္ေယာက္အလိုလိုေပ်ာက္တယ္။ ေမြးကင္းစမွာ၀င္ရင္ေတာ့ ဆယ္ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ပဲေပ်ာက္တယ္။ ေရာဂါေပ်ာက္တဲ႔လူေတြထဲမွာလည္းျမန္ျမန္ေပ်ာက္တဲ႔သူနဲ႔ ေႏွးေႏွးေပ်ာက္တဲ႔သူ ရွိေသးတယ္။ ေႏွးေႏွးနဲ႔အဆင့္ဆင့္ ေပ်ာက္တဲ႔သူေတြက စိတ္ရွည္သည္းခံေစာင့္ၾကည္႔ဖို႕လိုမယ္။
အခုေပၚေပါက္ေနတဲ႔ေဆးေတြက ‘ဘီး’ ပိုး ေရာဂါ တကယ္ေရာေပ်ာက္ရဲ႕လားဆရာ။ယခုလက္ရွိသံုးေနတဲ့ေဆးႏွစ္မ်ဳိးက ထိုးေဆးတစ္မ်ိဳး၊စားေဆးတစ္မ်ိဳးရိွပါတယ္။ ထုိးေဆးတစ္မ်ိဳးက Interferon – 2A , B နဲ႕ စားေဆးတစ္မ်ိဳးက Lamivudine ရွိပါတယ္။ ဒီႏွစ္မ်ိဳးမွာတစ္မ်ိဳးက ကုိယ္ခံစြမ္းအားကိုျမွင့္တင္ေပးျပီး Lamivudine က virus ပြားတာကုိခ်ေပးတယ္။ ပိုးပြားတာကိုတားထားတာ။ Suppression of viral replication လုိ႔ ေခၚတယ္။ က်န္တဲ့တကယ္ေပ်ာက္ေအာင္ လုပ္ရမယ့္အပိုင္းကိုေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ကုိယ္ခံစြမ္းအားက လုပ္ေပးတာ။ ေဆးထုိးသည္ျဖစ္ေစ၊ ေဆးစားသည္ျဖစ္ေစ လူတစ္ရာမွာကုရင္ကိုးဆယ္၊တစ္ရာေပ်ာက္တဲ့ေဆးေတြမဟုတ္ပါဘူး။ ေသေသခ်ာခ်ာေရြးခ်ယ္ထားတဲ့လူတစ္ရာမွာကုရင္ သံုးဆယ္၊ ေလးဆယ္မွာသာ Suppression of viral replication ရႏိုင္တာ။
“ဘီၤ”ပိုးေရာဂါရွိသူနဲ႕တစ္ေဆာင္တည္းေနျပီး ေရခ်ိဳးခန္း၊အိမ္သာအတူတူသံုးရင္ကူးႏုိ္င္ပါသလား။ကူးႏိုင္တဲ့အခြင့္အလမ္းအလြန္နည္းပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တစ္ခ်ိဳ႕ေလ့လာမႈမွတ္တမ္းေတြကစိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းတယ္ ။ B ပုိး ေရာဂါသယ္ေဆာင္ထားတဲ့ကေလးငယ္ငယ္ေလးရဲဲ႕ ေမြးစားတဲ့မိဘႏွစ္ပါးမွာ ေရာဂါရွိတာကမ်ား တယ္။ အရြယ္ေရာက္လာတဲ့ လူငယ္ကိုေမြးစားတဲ့မိဘမွာ သိပ္ျပီးေတာ့ကူးတာမေတြ႕ရဘူး။ ကေလးဆိုတာကေတာ့ တေတြး၊ ႏွပ္တို႔ကို စနစ္တက်သတိထားျပီး စြန္႔ပစ္တာမ်ိဳးမလုပ္ဘူး။ ဒီလုိလုပ္ရေကာင္းမွန္းလည္းမသိဘူး။ ဒီေတာ့ အတူေနတဲ့သူေတြရဲ႕ က်န္းမာေအာင္ေနတဲ့အက်င့္စရုိက္ကလည္းတစ္ဖက္တစ္လမ္းကပါမယ္လုိ႕ ေျပာရမွာေပ့ါ။
မုန္႕ဟင္းခါး၊၀က္သားတုတ္ထုိး၊လက္လုပ္ခ်ဥ္တုိ႕မွ “ဘီ” ေရာဂါရႏိုင္သလား။ ေရာဂါရွိျပီးသားသူ စားရင္ေရာေရာဂါ ပုိဆုိးႏိုင္ပါသလားဆရာ။B ေရာဂါပုိးဟာမသန္႕ရွင္းတဲ့ေသာက္ေရ၊ မသန္႕ရွင္းတဲ့အစားအေသာက္တုိ႔မွ ပင္မကူးစက္တတ္တဲ့ေရာဂါ မဟုတ္ပါဘူး။ အသည္းေရာင္အသား၀ါ A အမ်ိဳးအစားနဲ႕ E အမ်ိဳးအစားသာ မသန္႕ရွင္းတဲ့အစားအေသာက္နဲ႕ေရ တုိ႕မွ ကူးႏုိင္တာပါ။ B ပိုးရွိသူမွာ မသန္႕ရွင္းတဲ့အစားအေသာက္ေၾကာင့္ A ပိုး၊ E ပုိးတို႕ထပ္၀င္ရင္ ေရာဂါေတြရျပီး ေရာဂါအခံရွိတဲ့လူေတြမွာ ပိုဆုိးသြားႏိုင္တယ္။
“ဘီ” ေရာဂါကာကြယ္ေဆးကေရာ တကယ္တမ္းစိတ္ခ်ရရဲ႕လားသိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။ကာကြယ္ေဆးတစ္ခုဟာ စိတ္ခ်ရတယ္ဆုိတာ အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ေပၚမွာ မူတည္တယ္။ တစ္အခ်က္က ထိေရာက္မႈရွိရမယ္။ ေရရွည္ကာကြယ္မႈေပးႏိုင္ရမယ္။ ဒုတိယအခ်က္ကဆုိးက်ိဳးအာနိသင္ေတြမရွိရဘူး။B ေရာဂါကာကြယ္ေဆးက ေဆးညႊန္းျပည့္ေအာင္သံုးၾကိမ္ထုိးရမယ္ဆုိရင္ လူတစ္ရာမွာ ကိုးဆယ္ရွစ္ ေယာက္ အထိကာကြယ္မႈေပးႏိုင္တဲ့ေဆးစြမ္းေကာင္းတစ္လက္ျဖစ္ပါတယ္။ေဆးထုိးတဲ့ေနရာမွာနည္းနည္းပါးပါး နာတာကလြဲရင္ ၾကီးၾကီးက်ယ္က်ယ္ ဆုိးက်ိဳးအားနိသင္ ဘာမွမရွိပါဘူး။ ျခံဳျပီးေျပာရရင္ေတာ့ စိတ္ခ်ရပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆး ေအာင္ခ်က္ရာခိုင္ႏႈန္းမ်ားတဲ့အတြက္ ေအာင္/မေအာင္စစ္ဖုိ႕ေတာင္မလုိပါ။ ဒါေပမဲ့ ေရာဂါကူးႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းမ်ားသူေတြ ဥပမာ- အိမ္ေထာင္ဖက္မွာ B ပုိးရွိသူ၊ ေသြးနဲ႔ထိေတြ႕ လုပ္ကုိင္ေနရသူမ်ားမွာ ကာကြယ္ေဆးေအာင္/မေအာင္ စိတ္ခ်ရေအာင္ စစ္ေဆးဖုိ႔လိုပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးကုိ ဘယ္လုိသိုေလွာင္ထား တယ္ဆုိတဲ့အေပၚလည္း စိတ္ခ်ရမႈက မူတည္ပါတယ္။ ထုတ္လုပ္သူက ညႊန္ျပထားတဲ့အတိုင္း အတိအက် သုိေလွာင္ ထားဖုိ႕လုိပါတယ္။ အလြန္ေအးတဲ့၊ အလြန္ပူတဲ့အပူခ်ိန္မွာကာကြယ္ေဆးပ်က္စီးပါတယ္။ တင္ပါးမွာ ထုိးရင္ေဆး သိပ္ မေအာင္တတ္ပါဘူး။
ပထမကာကြယ္ေဆးတစ္လံုးကုိ ထုိးျပီးျပီဆုိတာနဲ႕ စိတ္ခ်ရျပီလား။ ေရာဂါကူးႏိုင္သလားဆရာ။စိတ္မခ်ရေသးဘူး။ ေရာဂါကူးႏုိင္ပါေသးတယ္။ စိတ္ခ်ရေအာင္ ေဆးညႊန္းအတုိင္းသံုးလံုးျပည့္ေအာင္ ထုိးဖုိ႕ လုိေသးတယ္။“ဘီ” ပုိးကာကြယ္ေဆးထုိးျပီးရင္ အျခားအသည္းေရာဂါေတြကိုေရာကာကြယ္ႏိုင္သလား။အလြန္ေကာင္းတဲ့ေမးခြန္းပါဘဲ။ B ကာကြယ္ေဆးက အသည္းေရာင္အသည္း၀ါ A,B,C,D,E အဓိကငါးမ်ိဳးထဲ မွာ A,C,E ကိုေတာ့ မကာကြယ္ႏိုင္ပါဘူး။ B ပုိးအျပင္ D ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ အသည္းေရာင္အသား၀ါကုိ ကာကြယ္ေပး ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ D ပုိးရဲ႕ ထူးျခားတဲ့လကၡဏာေၾကာင့္ပါဘဲ။ D ပိုးဟာ အျခားအသည္းေရာင္ အသား၀ါပုိးေတြလုိပဲလူကုိဒုကၡေပးတယ္။ B ပိုးနဲ႔တျပိဳင္တည္း ၀င္ေရာက္လာတာျဖစ္ျဖစ္၊နာတာရွည္ B ပုိးေရာဂါသည္ ကုိ ထပ္ဆင့္၀င္ေရာက္တာပဲျဖစ္ျဖစ္ B ပိုးရွိမွသာ လူကုိ ဒုကၡေပးႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ B ပိုးကို ကာကြယ္ေဆးနဲ႔ ကာကြယ္ထားႏိုင္ရင္ D ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့အသည္းေရာင္အသား၀ါကုိ ကာကြယ္ျပီးသားျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။B ပိုးနဲ႕ D ပုိးတစ္ျပိဳင္နာက္၀င္ေရာက္မႈ ( Co-infection) ကုိသာ ကာကြယ္ေပးႏိုင္ျပီး B ပုိးရွိျပီးသားလူမ်ား ထပ္ဆင့္၀င္ေရာက္မႈ ( Super infection) ကုိ ကာကြယ္မႈမေပးႏုိင္ပါဘူး။ကာကြယ္ေဆးနဲ႕ပတ္သက္ျပီး B ကာကြယ္ေဆးက A ပိုးကို မကာကြယ္ႏိုင္ေပမဲ့ A ပိုးအတြက္ သီးသန္႕ ကာကြယ္ေဆးရွိပါတယ္။ C နဲ႕ E ပိုးေတြအတြက္ေတာ့ ကာကြယ္ေဆးမရွိေသးပါဘူး။
“ဘီ” ရွိျပီးသူႏွစ္ေယာက္အိမ္ေထာင္ျပဳလုိ႕ရသလား။ ျပဳရင္ေရာဘာေတြျဖစ္လာႏိုင္သလဲ၊ ဘာလုပ္သင့္သလဲ။အိမ္ေထာင္ျပဳလုိ႔ရပါတယ္။ အျခားသိထားသင့္တဲ့အခ်က္ကေလးေတြကို သတိထားေနမယ္ဆုိရင္ B ပုိးမရွိေသးသူေတြလုိပဲ အိမ္ေထာင္ကုိတည္ေဆာက္ႏုိင္ပါတယ္။ အိမ္ေထာင္ဖက္ႏွစ္ဦးတည္းမဟုတ္ဘဲ အျခားမိသားစု ၀င္ေတြနဲ႕အတူေနမယ္ဆိုရင္သူတုိ႕ကုိ မကူးစက္ေအာင္ သီးသန္႕အသံုးအေဆာင္ေတြထားတာ၊ B ပိုးမရွိသူေတြအေန နဲ႕ကာကြယ္ေဆးအျပည့္အ၀ထုိးထားတာမ်ိဳးလုပ္ရပါမယ္။ B ပုိးရွိသူအိမ္ေထာင္သည္ႏွစ္ေယာက္တည္း အတူေနျပီး ကေလးယူမယ္ဆုိရင္ကေလးကုိေမြးျပီးတာနဲ႕ ခ်က္ခ်င္းကာကြယ္ေဆးထုိးေပးဖုိ႕လုိပါတယ္။ HBsAg ပါတဲ့ကာကြယ္ ေဆး (Vaccine) ေရာ၊ ေသြးရည္ၾကည္ကာကြယ္ေဆး (Hyper immunoglobulin) ႏွစ္မ်ိဳးစလံုး ထုိးေပးရမယ္။ ကေလးကို ခဏခဏ နမ္းတာမ်ိဳးမလုပ္ရင္ေကာင္းမယ္။အိမ္ေထာင္ဖက္ႏွစ္ေယာက္လံုးဟာ ဆရာ၀န္နဲ႕အစဥ္တစုိက္ေဆးစစ္ဖုိ႕လုိျပီးသင့္ေလ်ာ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ေဆး ကုသဖုိ႕လုိရင္ေဆးကုသမႈခံယူရမယ္။ ကေလးကို ႏုိ႕ရည္တုိက္ေကၽြးဖုိ႕ကေတာ့ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ဆရာ၀န္နဲ႕တုိင္ပင္ ရမယ္။
ကာကြယ္ေဆးထုိးျပီးဘယ္အခ်ိန္မွာခုခံအားစတင္ရွိလာသလဲဆရာ။ေယဘုယ်အားျဖင့္ ကာကြယ္ေဆးသံုးလံုးထုိးျပီးသံုးလအၾကာမွာ ပဋိပစၥည္း Anti-HBs တုိင္းၾကည့္ေတာ့ B ပုိးကာကြယ္ႏိုင္တဲ့အဆင့္မီေရာက္သူ ၉၀% နဲ႕ ၁၀၀% ၾကားမွာရွိတယ္။ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦးအသက္ကိုလုိက္ျပီး၊ ပူးတဲြရွိ ေနတဲ့ေရာဂါကိုလုိက္ျပီး၊ ဗီဇ ဖြဲ႕စည္းပံုကိုလုိက္ျပီးတုံ႔ျပန္မႈမတူပါဘူး။ တုံ႕ျပန္ခ်ိန္လည္း တူမွာမဟုတ္ပါဘူး။ ေဆးထုိး ျပီးတစ္ရက္၊ႏွစ္ရက္၊တစ္ပတ္၊ႏွစ္ပတ္၊ တစ္လအခ်ိန္အစဥ္တစုိက္စမ္းသပ္ဖုိ႔မလြယ္လွဘူး။ တတိယေျမာက္ေဆးထုိး ျပီး သံုးလအၾကာမွာေရာဂါကာကြယ္ႏိုင္တဲ့အဆင့္ေရာက္သူ ၉၀% မွ ၁၀၀% ရွိတယ္လုိ႕ေျပာၾကတယ္။ စမ္းသပ္မႈတစ္ ခုနဲ႕တစ္ခု ေရာဂါကာကြယ္ႏုိင္တဲ့အဆင့္ သတ္မွတ္တာလည္းမတူၾကေတာ့ ရလဒ္ေတြလည္းထပ္တူမက်ပါဘူး။ ကာကြယ္ ေဆး ထုိးျပီး သံုးလအၾကာမွ ၉၀% နဲ႕ ၁၀၀% ၾကားမွာခုခံအား စတင္ပါတယ္။
ကာကြယ္ေဆးထုိးျပီးတဲ့ေနာက္ အခ်ိန္ဘယ္ေလာက္ၾကာရင္စိတ္ခ်ရျပီလဲဆရာ။ခုနကေမးတဲ့ေမးခြန္းနဲ႕ထပ္တူက်မယ္ထင္ရေပမယ့္တကယ္ေတာ့မတူပါဘူး။ ပဋိပစၥည္းေပၚတုိင္း ကာကြယ္မႈရတာမဟုတ္ပါဘူး။ပဋိပစၥည္း Anti-HBs လံုေလာက္စြာျမင့္တက္သူေတြမွာ B ပိုးမ၀င္ႏိုင္တဲ့အတြက္တတိယေျမာက္ ကာကြယ္ေဆးထုိးျပီးသံုးလအၾကာမွာ စိတ္ခ်လက္ခ်ကာကြယ္ႏိုင္တယ္လုိ႔ယူဆရပါတယ္။
“ဘီ” ပုိးကာကြယ္ေဆးကတစ္သက္လံုးကာကြယ္မႈေပးႏုိင္သလား။ ဘယ္ေလာက္အထိ ၾကာရွည္ကာကြယ္ႏုိင္လဲဆရာ။စနစ္တက်၊ စိစိစစ္စစ္ေျဖရရင္ အင္မတန္အေျဖခက္တဲ့ေမးခြန္းတစ္ခုပါဘဲ။ ဒီအေျဖကို နားလည္ဖုိ႔အတြက္ B ပုိးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့အခ်က္အလက္ေတြကို ၾကိဳတင္သိရွိထားဖုိ႔လုိပါတယ္။B ပုိး၀င္လာျပီး သဘာ၀အေလ်ာက္ B ပုိးကုိ တိုက္ထုတ္ႏိုင္တဲ့သူေတြ B ပုိး၀င္ေရာက္ျပီးတဲ့သူေတြမွာ ပဋိပစၥည္း Anti-HBs ေပၚတဲ့ ကာကြယ္ေဆးထုိးျပီးေအာင္ရင္လည္း ပဋိပစၥည္း Anti-HBs ေပၚတယ္။
ဒါေပမဲ့ဒီႏွစ္ခုကြာတာက သဘာ၀အေလ်ာက္ B ပိုးျပီးသူမွာ Anti-HBs ကစဥ္ဆက္မျပတ္ျမင့္တက္ေနမယ္။ ကာကြယ္ေဆးထုိးျပီးသူေတြမွာေပၚတဲ့ Anti HBs ကစဥ္ဆက္မျပတ္ျမင့္တက္ေနမွာမဟုတ္ဘူး။ ႏွစ္ကာလၾကာလာ တာနဲ႕ တျဖည္းျဖည္းက်ဆင္းေပ်ာက္ကြယ္သြားတယ္။ဒုတိယအခ်က္က B ပိုးကာကြယ္ေဆးေအာင္ျပီးတဲ့သူေတြမွာ ပဋိပစၥည္းတျဖည္းျဖည္းနိမ့္က်ေပ်ာက္ကြယ္သြားေပမယ့္ ခႏၶာကိုယ္က B ပိုးကုိတိုက္ခုိက္ဖုိ႔နည္းစနစ္ကိုမွတ္မိတယ္။ အဆင္သင့္ျဖစ္ေနတယ္။ Booster dose လုိ႔ ေခၚတဲ့ကာကြယ္စြမ္းအင္ ျဖည့္တဲ့ကာကြယ္ေဆးကုိေနာက္တစ္ၾကိမ္ထပ္ထုိးဖို႔သာလုိတယ္။ပထမမူလကာကြယ္ေဆးထုိးတုန္းကလုိသံုးလံုးထုိးျပီး သံုးလေစာင့္မွအဆင္သင့္ျဖစ္တာမ်ိဳး မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ Booster dose တစ္လံုးထုိးရုံနဲ႔ ေျခာက္ပတ္ကေနသံုးလအတြင္းမွာအဆင္သင့္ျဖစ္ေနတယ္။ ဒါေပမဲ့ကံေကာင္းတာက B ပိုးရဲ႕ေရာဂါ၀င္ခ်ိန္မွ ေရာဂါလကၡဏာစတင္တဲ့အခ်ိန္အထိ Incubation period လုိ႕ေခၚတဲ့ ေရာဂါပ်ိဳးရက္က ေတာ္ေတာ္ၾကာတယ္။ Booster dose ထုိးျပီး အဆင္သင့္ျဖစ္ဖုိ႕ၾကာမယ့္ကာလထက္ေရာဂါပ်ိဳးရက္ကာလက ပုိၾကာ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ Anti-HBs Level အတုိင္းအတာက်သြားတဲ့အထိ၊ေပ်ာက္သြားတဲ့အထိ B ပိုးကုိ ကာကြယ္ႏုိင္ေသး တယ္။တတိယအခ်က္ကေတာ့ B ပိုးကာကြယ္ေဆးကို စတင္သံုးစြဲခ်ိန္ကစျပီး ဆယ္ႏွစ္၊ဆယ့္ငါးႏွစ္သာရွိေသး ေတာ့ ဒီထက္ပုိျပီးၾကာၾကာကာကြယ္ႏုိင္မယ္/မကာကြယ္ႏိုင္ဘူးဆုိတာကို အေျဖယတိျပတ္ေပးဖုိ႔ခက္ေသးတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေလ့လာမႈအရေတာ့ ကာကြယ္ေဆးထုိးျပီးေအာင္ရင္ ရာခုိင္ႏွဳန္းျပည့္နီးပါးကာကြယ္မႈရွိတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။စတုတၱအခ်က္ကေတာ့ B ပုိးနာတာရွည္ျဖစ္မႈဟာ လူၾကီးပုိင္းမွာပိုး၀င္လုိ႔ျဖစ္တဲ့ပံုစံနဲ႕ ေမြးကင္းစတုိ႕၊ ကေလး ဘ၀အရြယ္တုိ႕မွာ ပုိး၀င္လုိ႔ျဖစ္တဲ့ပံုစံမတူဘူး။ လူၾကီးဘ၀မွာပုိး၀င္ရင္ ၉၀% ကအလုိလုိေပ်ာက္တယ္။ ေမြးကင္းစ တုိ႕၊ ကေလးဘ၀တုိ႔မွာစတင္ျပီးပုိး၀င္ရင္ ၁၀%၊၃၀% အသီးသီးေပ်ာက္ၾကတယ္။ အလုိလိုေပ်ာက္တဲ့ရာခုိင္ႏွဳန္းက သိပ္ကြာေနတယ္။ ခုႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္သြားရင္ လူၾကီးပံုစံမ်ိဳး၀င္လာတယ္။ အထက္ကေျပာခဲ့သလို ဆယ္ႏွစ္၊ဆယ့္ငါးႏွစ္ သာ ကာကြယ္ႏိုင္လုိ႕ဆုိဦး၊ ေမြးကင္းစမွာ ကာကြယ္ေဆးစထုိးခဲ့ရင္ ေရာဂါပုိး၀င္ခ်ိန္ပံုစံက လူၾကီးပံုစံျဖစ္သြားမယ္။ အလုိလုိေပ်ာက္ဖုိ႕ အခြင့္အလမ္းသာလာမယ္။ ဒါေၾကာင့္ B ပိုးကာကြယ္ေဆးဟာၾကာၾကာၾကီး ကာကြယ္ႏုိင္မယ္။ B ပုိးနဲ႔ေတြဖုိ႔အခြင့္အလမ္းမ်ားတဲ့သူေတြမွာ Booster dose မွန္မွန္ထုိးေပးရင္ တစ္သက္လံုးကာကြယ္ႏိုင္မယ္လုိ႕ ယူဆ ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ေမြးကင္းစကေလးတုိင္းကို ကာကြယ္ေဆးထုိးႏုိင္ရင္ ကမာၻေျမေပၚမွာ B ပုိးေၾကာင့္ရတဲ့အသည္း ေရာဂါဟာလည္း ေက်ာက္ေရာဂါလုိပဲေပ်ာက္ကြယ္သြားႏုိင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းရွိေနပါတယ္။
အစားအစာကို အာဟာရျဖစ္ေအာင္ စားသံုးေနထုိင္မယ္ဆုိရင္ “ဘီ”ပုိးကို ခုခံႏုိင္သလားဆရာ။အာဟာရနဲ႕ျပည့္စံုတဲ့သူကို ဘယ္ေရာဂါပုိးမဆုိ အလြယ္တကူ၀င္ေရာက္ႏိုင္ျခင္းမရွိပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ အာဟာရျပည့္စံုပါရဲ႕နဲ႕ B ပိုးရွိေနသူေတြလည္း အမ်ားအျပားရွိတယ္။ လူတစ္ဦးစီရဲ႕ Immune response လုိ႔ ေခၚတဲ့ကိုယ္ခံစြမ္းအားဖဲြ႕စည္းပံုေပၚမွာ အမ်ားၾကီးမူတည္ပါတယ္။ အာဟာရျပည့္စံုရုံနဲ႔ေတာ့ B ပိုးကို မကာကြယ္ ႏိုင္ပါဘူး။ကာကြယ္ေဆးေအာင္တယ္/မေအာင္ဘူးဆုိတာကို ရွင္းျပေစခ်င္ပါတယ္။B ပိုးကာကြယ္ေဆးထုိးျပီးတဲ့ေနာက္ လူတစ္ရာမွာကိုးဆယ္ရွစ္ေယာက္ေလာက္ေအာင္တယ္။ တစ္ေယာက္ ႏွစ္ေယာက္ကမေအာင္ဘူး။ B ပိုးေအာင္မႈ/မေအာင္မႈကုိ တုိင္းတဲ့ Anti-HBs Level ေပၚမွာ မူတည္ တယ္။ 20 units ရဲ႕အထက္ဆုိရင္ ကာကြယ္မႈေပးႏုိင္တယ္ ဆုိေပမယ့္ အခ်ိဳ႕လူေတြမွာ 100 units အထက္မွာ ရွိတယ္။ တုံ႕ျပန္တယ္။ High –responder လုိ႕ေခၚတယ္။ အခ်ိဳ႕လူေတြက 20 units နဲ႕ 100 units အတြင္းမွာ ရွိတယ္။ 100 units ေက်ာ္သူေတြေလာက္ခုခံအားမေကာင္းဘူး။ ႏွစ္ကာလၾကာလာတာနဲ႔အမွ် ဒီ Level က တျဖည္းျဖည္း နိမ့္က်လာမယ္။ 20 units ေအာက္က်လာရင္စိတ္သိပ္မခ်ရေတာ့ဘူး။ “B” ပုိး ကူးစက္ဖုိ႕ အခြင့္အလမ္းမ်ားတဲ့သူေတြမွာ စြမ္းအားျဖည့္ Booster dose ထုိးဖုိ႔လုိတယ္။ ကုိယ္ခံအားလည္းက်တယ္။ ေသြးလည္းအမ်ားအျပားသံုးဖုိ႔လုိတယ္ဆိုတဲ့လူနာမ်ိဳးေတြ၊ ဥပမာ-ေက်ာက္ကပ္ကို စက္နဲ႔ေဆးရတဲ့လူနာေတြမွာ ကာကြယ္ေဆးကုိ သာမန္ထက္ႏွစ္ဆပိုထုိးဖုိ႔လုိမယ္။ အဲသည္လုိမထုိးရင္ စိတ္မခ်ရဘူး။ နဂုိကတည္းက ကိုယ္ ခံစြမ္းအားက်ေနတဲ့သူေတြ၊ ဥပမာ- Prednisolone ေခၚတဲ့ Steroid ေသာက္ေနတဲ့သူေတြမွာ ကာကြယ္ေဆး ေအာင္ဖုိ႕အခြင့္အလမ္းနည္းပါတယ္။
ေရာဂါပုိးရွိေနတာ အခ်ိန္အတန္ၾကာေနျပီျဖစ္တဲ့လူကို အလြယ္တကူဒါမွမဟုတ္ အခ်ိန္တုိတုိနဲ႕ကုသလုိ႕ရႏုိင္ သလားဆရာ။B ပိုးေရာဂါျဖစ္ရာမွာ အဆင့္ဆင့္ေတြရွိတယ္။ အဲဒီအထဲက ႏွစ္ဆင့္ကို ေျပာရမယ္ဆုိရင္ ပထမအဆင့္ က Immune Tolerance Phase လုိ႕ေခၚတယ္။ ခႏၶာကုိယ္က B ပိုးကုိ အသည္းမွာ လက္ခံထားတယ္။ တုိက္ မထုတ္ဘူး။ဒုတိယအဆင့္က Immune Clearance Phase လုိ႕ေခၚတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ ခႏၶာကုိယ္က B ပိုးကုိ အသည္းမွာလက္မခံဘူး။ တုိက္ထုတ္တယ္။ပထမအဆင့္က ဒုတိယအဆင့္ကို ေျပာင္းတဲ့အခ်ိန္မွာ ကပ္ျပီး ေဆး ေပးမယ္ဆုိရင္ အေပ်ာက္ျမန္တယ္။ စားေဆး Lamivudine သုိ႔မဟုတ္ ထုိးေဆး Interferon -Alpha တို႕ကို သင့္ေလ်ာ္ တဲ့ဟာ ေသေသခ်ာခ်ာ ေရြးခ်ယ္ျပီးသံုးမယ္ဆုိရင္ သံုးလတန္သည္၊ ေျခာက္လတန္သည္၊ ကုိးလတန္သည္မွာ ေပ်ာက္တယ္။ ေပ်ာက္တဲ့ရာခုိင္ႏွဳန္းက လူတစ္ရာမွာ ေလးဆယ္ရဲ႕ ေအာက္မွာရွိတယ္။ ေဆးေတြကတန္ဖုိး ၾကီးေပမယ့္ လူတုိင္းမွာ ေပ်ာက္ကင္းေစတဲ့ေဆးေတြေတာ့ မဟုတ္ဘူး။
အသည္းေရာင္“ ဘီ” ပုိးဘယ္လုိေပ်ာက္ကင္းႏိုင္သလဲ။အသည္းေရာင္အသား၀ါ B ပိုးဟာ လူ႕အသံုးေဆာင္ပစၥည္းေတြေပၚမွာ ၾကာရွည္ရွင္သန္ေနထိုင္ျပီး တစ္ဦးကေနတစ္ဦးကို ကူးစက္ႏုိုင္တဲ့အေနအထားမွာ ရွိေနပါတယ္။ေရကူးကန္မွာ ေရအတူကူးရင္ ကူးစက္မွာလား၊ စားေသာက္ဆိုင္မွာ B ပိုးရွိသူနဲ႔ အတူစားရင္ ကူးစက္မွာလားဆိုတာေတြ ကလည္း စိတ္၀င္စားစရာပါ၊ B ပိုးဟာေပ်ာက္ကင္းႏုိင္တဲ့ေရာဂါတစ္ခုမို႔ ေပ်ာက္ကင္းပံုအဆင့္ဆင့္ကလည္း သိသင့္တာပါပဲ။
B ပိုးက သာမန္အခန္းတြင္းအပူခ်ိန္မွာ တစ္လေလာက္ အသက္ရွင္ေနႏုိင္တယ္လို႔ဆိုေတာ့ B ပိုးရွိတဲ့သူ တစ္ေယာက္ဟာ သီးသန္႔အသံုးအေဆာင္ပစၥည္းေတြထားျပီး သံုးစြဲဖို႔လိုအပ္သလား ဆရာ။ဒီလို ေျဖၾကည့္မယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေရာဂါကူးစက္တဲ့ေနရာမွာပထမအခ်က္အေနနဲ႔ ေရာဂါပိုးရဲ႕ဇစ္ျမစ္ (Source) ရွိရတယ္။ ဥပမာ-ေရာဂါရွိတဲ့သူ၊ ေရာဂါပိုးသယ္ေဆာင္သူ-လူ၊ တိရစာၦန္ေပါ့။ဒုတိယအခ်က္က ပိုးကိုသယ္ေဆာင္တဲ့အရာ (Mode of transmission) ဥပမာ-ေသြး၊ သလိပ္။တတိယအခ်က္က ေရာဂါပိုးလက္ခံသူ (host) ရွိရမယ္။B ေရာဂါျဖစ္သူႏွင့္ B ေရာဂါသယ္ေဆာင္သူေတြဟာ Source ေပါ့။ B ပုိးက A ပိုးတို႔ E ပိုးတို႔လို သည္းေျချပြန္က တစ္ဆင့္ အစာအိမ္-အူလမ္းေၾကာင္းကိုေရာက္ျပီး မစင္ထဲမွာပါတဲ့ ထြက္ေပါက္ထြက္လမ္း မရွိဘူး။ ေသြးထဲမွာဘဲ ႏွစ္ခ်ီျပီး တဝဲလည္လည္ ထြက္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းကိုေစာင့္ေနတယ္။ ေသြးထဲမွာ တစ္ဝဲလည္လည္ အၾကာၾကီးေနတယ္။ ႏွစ္နဲ႔ခ်ီျပီး ေခ်ာင္းေနတာဆိုေတာ့ တစ္ခ်ိ္န္မဟုတ္တစ္ခ်ိန္ ထြက္ေပါက္ရျပီး အျခားလူကိုကူးဖို႔က အခြင့္အလမ္းရေတာ့တာပဲ။ ခႏၶၶကိုယ္ရဲ့ စစ္ထုတ္ရည္ျဖစ္တဲ့ တံေတြး (Saliva)၊ သုတ္ရည္ (semen)၊ မိန္းမအဂၤါက စစ္ထုတ္ရည္ (Vaginal secretion)၊ ႏို႔ရည္ (milk) တို႔မွာပါတယ္။ဒါေပမဲ့ ေသြး၊ ေသြးရည္ၾကည္တို႔မွာ ပါသေလာက္ ေကာင္ေရမ်ားမ်ားမပါဘူး။ အဆတစ္ရာ၊ တစ္ေထာင္ ေလ်ာ့နည္းတယ္။ ေသြး၊ ေသြးရည္ၾကည္တို႔နဲ႔ ထိေတြ႕သေလာက္ မကူးစက္ႏုိင္ျပန္ဘူး။ ေရာဂါလက္ခံသူ (host) မွာ ဒဏ္ရာ၊ ပြန္းပဲ့ရာ၊ အပ္ထိုးရာ၊ အပ္ေပါက္ရာ၊ ခြဲစိတ္ရာ စသည္ျဖင့္ ဝင္ေပါက္ကလည္းရွိရေသးတယ္။ေနာက္တစ္ခ်က္က B ပိုးက တစ္ျခား Virus ပိုးေတြနဲ႔မတူဘူး။ အလြန္ခံႏုိင္ရည္ ေကာင္းတယ္။ သာမန္အပူခ်ိန္၊ အခန္းတြင္း အပူခ်ိန္မွာ မွန္ျပားေပၚမွာတင္ထားရင္ တစ္လေလာက္ရွင္ေနတယ္။ အပူလြန္ကဲ၊ အေအးလြန္ကဲဒဏ္ကိုလည္း ခံႏိုင္တယ္။ ၆၀ ဒီဂရီစင္တီဂရိ္တ္မွာ ၄ နာရီထိ ခံႏိုင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ Glutaraldehyde, Formalin, Urea တို႔နဲ႔ထိရင္ေတာ့ အေသျမန္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဆးပစၥည္း၊ လူ႕အသံုးအေဆာင္ေတြေပၚမွာ ၾကာၾကာေနျပီး ကူးႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းက ရွိေနေသးတယ္။ေနာက္တစ္ခ်က္ သိေစခ်င္တာက ကာကြယ္တဲ့နည္းလမ္းေတြ။ ကာကြယ္တဲ့ေနရာမွာ နည္း(၄)သြယ္ရွိတယ္။ပထမကေတာ့ ျပည္သူလူထု က်င့္ၾကံေနထိုင္ဖို႔ နည္းလမ္းေကာင္းေတြနဲ႔ ေရာဂါရလြယ္တဲ့ ျပဳမူက်င့္ၾကံေနထိုင္ပံုေတြကို အသိေပးရွင္းျပတာ၊ General preventive measure လို႔ေခၚတယ္။ ေဆာင္ရန္၊ ေရွာင္ရန္ေတြေပါ့။ တစ္ကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေရး၊ သီးသန္႔အသံုးအေဆာင္သံုးစြဲေရးစသည့္ ေနထိုင္နည္းလမ္း ေကာင္းေတြ။ မသန္႔ရွင္းေသာ ေဆးထိုးအပ္သံုးျခင္း၊ စည္းကမ္းမရွိ လိင္ဆက္ဆံျခင္း စသည့္ေရွာင္ရန္ေတြေပ့ါ။ဒုတိယအခ်က္က က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္သူေတြ လုိက္နာေဆာင္ရြက္ရမည့္ ပုိးကင္းစင္ေအာင္ ေပါင္းျခင္း (sterilization)၊ ပုိးသုတ္သင္ျခင္း၊(disinfection) စတဲ့နည္းလမ္းေကာင္းေတြေပါ့။ဒီႏွစ္ခ်က္ဟာေရာဂါကူးစက္ပံုနည္းလမ္းမသိေလေလလိုက္နာဖို႔ပို အေရးႀကီး ေလပါပဲ။ SARS ေရာဂါမွာ ဒီႏွစ္ခ်က္နဲ႕ပဲကာကြယ္ သြားတယ္။တတိယနည္း ကေတာ႕ တျဖည္းျဖည္းေပၚေပမယ္႕ ေရရွည္ႀကာႀကာခံမယ့္ ကာကြယ္ေဆးထိုးၿခင္း (Vaccination) ပါပဲ။စတုတၱအခ်က္ကေတာ့ အျမန္ေရတိုကာကြယ္နည္း၊ ေသြးရည္ၾကည္ ကာကြယ္ေဆး ထိုးတဲ့နည္း (Passive Immunization) ပါပဲ။အထက္ကေျပာခဲ့သလိုသီးသန္႔ အသံံံံုးအေဆာင္ထားရင္ေတာ့ Bပိုးမွ မဟုတ္ပါဘူး၊ အျခားေရာဂါ ေတြလည္း ကာကြယ္ႏိုင္တာပဲ။ သီးသန္႔ အသံုးအေဆာင္ ထားလို႕ အက်ိဳး ယုတ္တာမရွိပါဘူး။ အရင္ေမးခြန္း ေတြတုန္း ကေမြးစား တဲ႕ မိဘေတြနဲ႔ ဥပမာ တင္ၿပီး ေတာ႕ေနထိုင္ တဲ႔ သူေတြရဲ႕ သန္႕ရွင္း သပ္ရပ္မႈ အေပၚမွာလည္းမူတည္တယ္လို႕ေၿပာခဲ႕ၿပီးပါၿပီ။သီးသန္႕ အသံုးအေဆာင္ ထားရမယ္။ ဘယ္လိုေနရမယ္ဆိုတာ ေတာ့ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ စဥ္းစားယူေပေတာ႕။
ကာကြယ္ေဆးမထိုးဘဲနဲ႔ B ပိုးကို ကာကြယ္ဖို႔ နည္းလမ္းေတြရွိသလား ဆရာ။သီးသန္႕ သြားပြတ္တံ၊ မႈတ္္ဆိတ္ရိတ္ကိရိယာစတဲ့ သီးသန္႔အသံုးအေဆာင္ေတြထားတာ၊ ေသြးသြင္း ရာမွာ B ပုိးပါ/မပါစစ္ေဆးကာကြယ္တာ၊ လိင္ဆက္ဆံရာမွာ ကြန္ဒံုးသံုးတာနဲ႔အထက္ကေျပာခဲ့တဲ့ General preventive measure ေတြနဲ႕ Universal precaution ေတြဟာ ထိေရာက္တဲ့ B ပုိးကာကြယ္တဲ့နည္းေတြပဲ။ အျမဲသတိရွိေနမွကာကြယ္လုိ႕ရတာ။ထိေရာက္ေပမယ့္ သတိတစ္ခ်က္လြတ္သြားတာနဲ႕ ေခ်ာင္းေနတဲ့ B ပိုးက ၀င္မွာပဲ။ ေခ်ာင္းေနတဲ့ အရာတစ္ခုကိုေရွာင္တဲ့နည္းက သတိရွိတာပဲ။ ကာကြယ္ေဆးထုိးသေလာက္ေတာ့မလံုျခံဳဘူးေပါ့။
“ဘီ” ပုိးက အပူဒဏ္အေအးဒဏ္လည္း ခံႏို္င္တယ္ဆုိေတာ့ “ဘီ” ပုိးရွိတဲ့လူတစ္ေယာက္က ေရကူးကန္ထဲမွာ ေရဆင္းကူးတယ္။ အျခားလူတစ္ေယာက္ကလည္းတစ္ကန္တည္းမွာ ေရအတူလာကူးမယ္ဆုိ ရင္ “ဘီ” ပုိးကူးစက္ခံရႏုိင္သလားဆရာ။အေျဖခက္တယ္။ ေရကူးကန္က ကူးတယ္ဆိုတာ အေရျပားေရာဂါ၊ ၀မ္းကိုက္၀မ္းေလွ်ာေရာဂါ၊ နားေရာဂါ၊ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းေရာဂါေတြမ်ားတယ္။ အသည္းေရာင္ A ပိုးကေတာ့ကူးတယ္။ E ပိုးလည္းကူးႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ B ပိုးကို ေရကူးကန္က ကူးတတ္တယ္ဆိုတာ စာရင္းထဲမွာမေတြ႕ရဘူး။ အစာေရစာက မကူးဘူး။ ေရာဂါေတြကူးတတ္လို႔ ေရကူးကန္ ကူးခြင့္ေပးရာမွာ ေရာဂါကင္းရွင္းေၾကာင္း ေဆးစစ္ရေသးတယ္။ ၀မ္းေလွ်ာရင္ အရည္သြားတာ၊ ေသေသခ်ာခ်ာ လက္မေဆး၊ စအိုမေဆးဘဲ ေရကူးရင္ မစင္အစိုင္အခဲ ေပါေလာမျမင္ရေပမယ့္ ကန္ထဲကေရမွာ မစင္ေရာေနတာပါပဲ။ ေရကူးေနတုန္း ၀မ္းေလွ်ာရင္ သာေတာင္ဆိုးေသးတယ္။ ေရကူးရင္ေရကို ငံုတယ္၊ ေထြးတယ္။ ပါးစပ္က အနာရွိတယ္ဆိုရင္ ေရာဂါကူးႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားပါတယ္။ ေရကူးကန္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ သူေတြေပၚမွာလည္း မူတည္တယ္။ ကလိုရင္းတို႔ လ႐ုိမင္းတို႔စတဲ့ ေဆးခတ္ျပီး ေသာက္ေရသန္႔နီးပါး ပိုးကင္စင္ ထားေပမယ့္လည္း ဒီလိုအခ်က္အလက္ေတြ ေစာင့္မၾကည့္ႏိုင္ရင္၊ ပညာမေပးႏိုင္ရင္ ေရာဂါကူးလြယ္မွာပါ္။ ဒါကေယဘုယ် ကူးႏိုင္တဲ့သေဘာကိုေျပာၿပတာပါ။ ေရကူးကန္မွာ ေရကူးျပီးရင္ျပန္တက္၊ အိမ္ျပန္၊ ဒီလိုမွမဟုတ္တာ။ ေရကူးကန္၀န္းက်င္ လႈပ္ရွားမႈေတြပါ ထည့္တြက္ရင္ B ပိုးမကူးဘူးလို႔ မုခ်မေျပာႏိုင္ပါဘူး။ အ၀တ္ကနံငယ္ပိုင္းပဲ၀တ္တာ၊ အသားခ်င္း (အေရျပားခ်င္း) ထိဖို႔က မ်ားပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ကေလးေတြေရကူးရင္ ေျပးၾက၊ လႊားၾက၊ ေဆာ့ၾကနဲ႔ ပြန္းပဲ့ဒဏ္ရာေတြက ရတတ္ပါေသးတယ္။ ေရနဲ႔ဆိုေတာ့ ပိုးျပီးေခ်ာ္လဲတယ္။ အိမ္သာတို႔ လက္ေဆးကန္လက္ကိုင္၊ တံခါးလက္ကိုင္ စတဲ့အသံုးအေဆာင္ေတြရဲ႕ သန္႔ရွင္းမႈေတြနည္းေလ ကူးႏိုင္ေလပါပဲ။ အ၀တ္ကနံငယ္ပိုင္းပဲပါေတာ့ ပြန္းပဲ့ရာ၊ အနာေတြကထြက္တဲ့ ေသြးတို႔၊ တံေတြးတို႔က ထိေတြ႕ႏိုင္တယ္။ ေသခ်ာေပါက္ မကူးဘူးလို႔မေျပာႏိုင္ပါဘူး။ မကူးေအာင္လုပ္တာက လြယ္ပါတယ္။ B ပိုးရွိလို႔ ေရမကူးရဘူးဆိုတာလည္း မသင့္ေလွ်ာ္ဘူး။ မရွိတဲ့သူေတြက ကာကြယ္ေဆး ထိုးထားေပါ့။ သံုးလံုးထိုးရင္ ေတာ္ေတာ္စိတ္ခ်ရတယ္။
စားေသာက္ဆိုင္ဆုိတာကလူတကာစားေနတာဆုိေတာ့ “ဘီ”ပုိးရွိသူလည္းစာမွာပဲဆရာ။ “ဘီ” ပုိးကုိစားေသာက္ ဆုိင္ကတစ္ဆင့္ကူးစက္ႏိုင္မယ့္အေနအထားကုိလညး္ရွငး္ျပပါဦးဆရာ။ အခ်ိဳ႕စားေသာက္ဆုိင္ပန္းကန္ေတြက ပဲ့၊အက္ေနတယ္။ အအက္၊ အပဲ့ၾကားမွာဘီပုိးခုိေအာင္းရွင္သန္ေနရင္စားသံုးသူကုိကူးမွာလား။ပင္မအစားအေသာက္နဲ႔ေရကကူးတဲ့ေရာဂါေတြထဲမွာ A ပိုး၊ E ပုိးပါတယ္။ B ပုိးကဒီလုိမကူးဘူးလုိ႕ေျပာ ရမယ္။ စားေသာက္ဆုိင္ဆုိရာမွာ ဟုိတယ္ၾကီးကေနစျပီးလမ္းေဘးစားေသာက္ဆုိင္ထိပါပါတယ္။ အစားအေသာက္ ကိုင္တြယ္ျပင္ဆင္တဲ့လူေတြက B ပိုးမရွိရဘူး။ အနာမရွိရဘူး။ ဒီလုိမဟုတ္ဘူးဆုိရင္ေတာ့ တစ္နည္းတစ္ဖံုကူးႏုိင္တာပဲ။ B ပိုးရွိတဲ့သူကရွိမွန္းမသိအနာရွိလုိ႕ရွိမွန္းမသိ ပန္းကန္ခြက္ေယာက္ ကုိင္တြယ္မႈက စနစ္မက် မသန္႕မရွင္းဆုိရင္ ပိုဆုိးမယ္။ လူအုပ္မ်ားရင္ သန္႕ရွင္းမႈနည္းမယ္။ စားေသာက္ဆုိင္ ပန္းကန္ခြက္ေယာက္အပဲ့၊ အရွတုိ႕မွကူးႏိုင္/မကူးႏုိင္အေသအခ်ာေလ့လာထားခ်က္မရွိဘူး။ ေသေသခ်ာခ်ာသိတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြနဲ႕႔ ၾကိဳးစားျပီး ေျဖၾကည့္ရမယ္။ B ပိုးက ေတာ္ေတာ္ၾက႕ံၾကံ႕ခံႏိုင္တဲ့ပိုး၊ အေအးဒဏ္ (-20 ံ C) မွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွင္သန္ေနႏုိင္သလုိ အပူ (60 ံC ) ကုိလည္း (၄) နာရီေလာက္ခံႏိုင္တယ္။ ေသြး၊ ေရမႊာရည္၊ ေခၽြး၊ တံေတြး၊ သုတ္ရည္၊ မ်က္ရည္၊ ဆီးအားလံုးထဲမွာပါတယ္။ ၀မ္း (မစင္) ထဲမွာပါတာေတာ့ အနည္းဆုံုးပါပဲ။ မကူးႏုိင္ သေလာက္နည္းတယ္။ မိခင္ေသြးမွာအမ်ားၾကီးပါတယ္။ ေသြးကကူးတယ္။ သုတ္ကကူးတယ္။ တံေတြးက ကူးတယ္။က်န္တဲ့ဆီး၊ ေခၽြး၊ ၀မ္း၊ ႏုိ႕ရည္အတိအက်ကူးတယ္လုိ႕ သက္ေသမျပႏိုင္ဘူး။ ခႏၶာကိုယ္စစ္ထုတ္ရည္ ေတြမွာ B ပိုးပါ၀င္မႈက ေသြးထဲမွာ ပါ၀င္မႈထက္ အဆ (၁၀၀) ၊ အဆ(၁၀၀၀) နည္းတယ္။ ခ်င္ပန္ဇီေတြမွာ B ပိုး ပါတဲ့ေသြးကို ထုိးၾကည့္ေတာ့ေရာဂါရတယ္။ ေသြးကိုပါးစပ္မွာသုတ္မယ္။ ႏွာေခါင္းထဲမွာျဖန္းမယ္ဆုိရင္ေတာင္ မကူးဘူး။ ဆုိလုိတာက ႏွဳတ္ခမ္းခ်င္းနမ္းရင္ေတာင္မွ ကူးတဲ့အခြင့္အလမ္းနည္းတယ္။ ပဲ့ေအာင္စုတ္ေအာင္ေသြး ထြက္ေအာင္လုပ္ရင္ေတာ့ကူးမွာ။ ပန္းကန္ေပၚပါတဲ့ပုိးကုိ ပါးစပ္နဲ႔ထိရုံနဲ႔ေတာ့ မကူးႏုိင္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ B ပိုးရွိတဲ့သူ က ႏွစ္အၾကာၾကီး၊ အခ်ိန္အၾကာၾကီးထြက္ေနတာဆုိေတာ့ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ကုိယ့္ႏွဳတ္ခမ္းပဲ့နဲ႕ ေတြ႔မယ္ဆုိတာ မသိဘူး။ ကာကြယ္ေဆး ထုိးထားရင္ေတာ့ လံုျခံဳတာေပါ့။
ေသြးစြန္းအပ္နဲ႔ထုိးမိတာ (Needle prick injury) နဲ႕ေသြးသြင္းတာ (Blood transfusion) ကေနကူးတာမွာ ဘယ္လုိကြာျခားမႈေတြရွိသလဲ။B ပိုးပင္မကူးတာက ေဆးထုိးတာ၊ ေသြးသြင္းတာ B ပုိးပါတ့ဲေသြးနဲ႕ ပြန္းပဲ့ဒဏ္ရာ ထိရွဒဏ္ရာေတြ ထိမိတာ၊ လိင္ဆက္ဆံမႈအလြန္နီးကပ္စြာ ဆက္ဆံမႈေတြေၾကာင့္လည္းကူးႏိုင္တယ္။ HIV နဲ႕ ယွဥ္ရင္ အလြန္ကူး တတ္တာပဲလုိ႔ ေျပာေပမယ့္ အသည္းေရာင္ A ပိုးတုိ႕ေလာက္ေတာ့ ကူးစက္မျမန္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ကပ္ေရာဂါအသြင္ (Epidemic) အေနနဲ႔မလာဘူး။ ေသြးထဲမွာ B ပိုးအေကာင္ေရ အမ်ားၾကီးရွိလုိ႕ပုိျပီးကူးႏိုင္ တာ။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာအပြန္းအပဲ့ေသြးထြက္တဲ့ေနရာေတြကေနျပီးေတာ့ အျပင္ကို္ထြက္ဖုိ႕အခ်ိန္ေကာင္းကုိ B ပိုးက ေခ်ာင္းေနတာဆုိေတာ့ B ပုိးကသိပ္ကူးတာပဲလုိ႕ထင္ရတယ္။ B ပုိးရွိသူတစ္ေယာက္မွာ B ပုိးအေကာင္ေရ ဆယ္ေကာင္ကေန သန္း(၁၀၀) ထိရွိတယ္။ ေကာင္ေရမ်ားရင္ကူးဖို႕ပိုိုိုအခြင့္သာတာေပ့ါ။ ေကာင္ေရ နည္းေပမယ့္ လည္းထိေတြ႕တဲ့ ေသြးထုထည္ ပမဏာမ်ားရင္ကူးႏိုင္တာပဲ။ ဥပမာ- ေသြးသြင္းတာတုိ႕၊ ေက်ာက္ကပ္ေဆးစက္ကို သံုးရာမွာ ေသြးအသံုးျပဳတာတုိ႕မွာ B ပိုးက အလံုးအရင္းတစ္အံုတစ္မ တစ္လံုးတစ္ခဲ အျခားသူတစ္ေယာက္ထဲကုိ ၀င္ခြင့္ရတယ္။ B ပိုးကုိတုိင္းတာရာမွာ HBV DNA ဆုိတဲ့စမ္းသပ္မႈနဲ႕တုိင္းတယ္။ copies / ml ဆုိျပီးေဖာ္ျပတယ္။ ေသြး 1 ml မွာဘယ္ေလာက္အႏၱရာယ္ မ်ားတယ္ဆုိတာ စဥ္းစားသာၾကည့္ေပ ေတာ့။ အပ္စူးမိရင္ 0.001 ml ပဲ၀င္တယ္။ 1ml မွာ တစ္သန္းရွိတယ္ဆုိရင္ပုိးေကာင္တစ္ေသာင္းပဲ၀င္ခြင့္ရတယ္။ ဘယ္ေလာက္ကြာေနသလဲစဥ္းစားၾကည့္ပါ။ လူတုိင္းမွာ HBV DNA စမ္းသပ္မႈမလုပ္ပါဘူး။ စမ္းသပ္ခေသာင္းခ်ီ သိန္းခ်ီရွိတယ္။HBsAg နဲ႕ HBeAg တုိင္းတယ္။ HBsAg ကပုိးရွိတာျပတယ္။ နည္းနည္းမ်ားမ်ား မ်ားသူက positive (+) ျဖစ္မယ္။ HBeAg ကေကာင္ေရတစ္သိန္းေက်ာ္မွျပတယ္။ ဒီထက္နည္းရင္ (positive) မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ ေသြး သြင္းရင္ေတာ့ ထုထည္ပမာဏမ်ားတာေၾကာင့္ ေသြးထဲမွာအေကာင္ေရမ်ားမ်ားနည္းနည္းကူးမွာပဲ။ အပ္စူးတာ က ေသြး၀င္တဲ့ပမာဏအလြန္႕အလြန္နည္းတာေၾကာင့္ ေသြးထဲမွာ ပုိးေကာင္ေရနည္းရင္မကူးႏုိင္ဘူး။ ေသြးေကာင္ေရမ်ားမွ ကူးမယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ B ပိုးရွိတဲ့ေသြးနဲ႔ ထိမိရွမိရင္ေတာ့ Active /Passive Immunization ဆုိတဲ့ကာကြယ္ေဆးနဲ႕ေသြးရည္ၾကည္ ထုိးေဆးႏွစ္မ်ိဳးစလံုးအျမန္ထုိးဖုိ႕လိုတယ္။
ပိုးေကာင္ေရ အနည္းအမ်ားဆုိေတာ့ျခင္တုိ႕၊ၾကမ္းပုိးတုိ႕ကေရာဂါရွိသူကုိကိုက္ျပီးေသြးကို စုပ္ယူသြားတယ္။ “ဘီ” ပုိးလညး္အထုိက္အေလ်ာက္ပါသြားမယ္။ ေနာက္လူတစ္ေယာက္ကုိျခင္၊ၾကမ္းပုိးထပ္ကုိက္ရင္ “ဘီ” ပိုးကူးႏိုင္ သလားဆရာ။ေသြးမစုပ္ခင္မွာေသြးျပြန္ထဲက ေသြးက်န္ေတြကို ပြင့္ေအာင္မႈတ္ထုတ္ေတာ့ ကူးႏိုင္တယ္လုိ႕ယူဆရ တယ္။ ေသြးထုထည္ပမာဏ နည္းေပမယ့္ကူးႏုိင္ေတာ့ ေဆးပညာရွင္၊ သိပၸံပညာရွင္ေတြက စိတ္ပူတယ္။ ျခင္ကို စမ္းတယ္၊ စုပ္ယူတဲ့ေသြးထဲမွာ B ပုိးပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၄၈ နာရီအတြင္း digest လုပ္လုိ႕ B ပိုးကင္းစင္သြားတယ္။ ျခင္က ၇၂ နာရီၾကာမွ ေနာက္တစ္ၾကိမ္ေသြးစုပ္ေတာ့မကူးႏိုင္ဘူးေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ၾကမ္းပုိးက ေသြးတစ္ခါစုပ္ထားရင္ သူ႕ကုိယ္ထဲမွာ ရက္ (၃၀) B ပိုးရွင္ႏိုင္တယ္။ ၾကမ္းပုိးရဲ႕မစင္ထဲမွာလည္း ပါလုိက္ေသးတယ္။ B ပိုးရွိတဲ့အေမရဲ႕ ႏုိ႕စုိ႕ကေလးၾကမ္းပုိးကိုက္ခံျပီး ကူးဖုိ႕သိပ္လြယ္တာေပါ့ ။ ၾကမ္းပုိးက အေမကို ကိုက္ျပီး ကေလးကိုကိုက္ရင္ ဒါမွမဟုတ္ အေမကကေလးေပါင္ကုိ ပြတ္လုိ႕ၾကမ္းပုိးေခ်း ကိုယ္ထဲ၀င္သြားရင္ကူးႏုိင္တာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ဂမ္ဘီယာ ႏုိင္ငံက ရြာေတြအမ်ားၾကီးမွာ ၾကမ္းပုိးေတြရွင္းတယ္။ ဒါေပမဲ့ B ပိုးျဖစ္ပြားႏွဳန္းက်မသြားဘူး။ ဒါေၾကာင့္ၾကမ္းပိုး ကုိက္လို႕ မကူးႏိုင္ဘူးလုိ႕ယူဆရတာပဲ။ ဒီလုိသံသယစိတ္ေၾကာင့္ B ပုိးကူးႏိုင္တဲ့အေျခအေနအမ်ားၾကီးကို စမ္းထားတယ္။ မကူးႏိုင္ဘူးလို႕ယူဆရတာပဲ။ ၾကမ္းပိုးကိုက္၊မွက္ကိုက္၊ငွက္ဖ်ား၊ အေရျပားေရာဂါ၊ ၀ဲ၊ အနာ၊ လိင္တံထပ္ဖ်ားအေရျပားလွီး၊ နားေဖာက္၊ ၾကပ္သိပ္ေနတဲ့တစ္အိမ္တည္းေနမႈ ၊ ၾကပ္သိပ္ေနတဲ့ခုတင္ေပၚမွာ အိပ္စက္မႈေတြကိုစမ္းၾကည့္ၾကတယ္။ B ပိုးပုိကူးႏုိင္တယ္လုိ႕အေျဖအတိအက်မရခဲ့ၾကဘူး။
“ဘီ” ပုိးေရာဂါေပ်ာက္ကင္းသြားပံု အဆင့္ဆင့္ကိုလညး္ရွင္းျပပါဦးဆရာ။ဇယားမွာေဖာ္ျပထားတာကိုၾကည့္ပါ။ ဓါတ္ခြဲခန္းအေျဖကုိ ၾကည့္ျပီးေျပာတာကေတာ့ B ပိုးရဲ႕အစိတ္အပုိင္းႏွစ္ခု စလံုးရွိရင္ B ပိုးကရွိလည္း ရွိတယ္၊ ပြားလည္းပြားေနတယ္လုိ႕ေျပာတယ္။ HBsAg ကေကာင္ေရမ်ားမ်ား၊ နဲနဲရွိတာကို ေျပာတာ။ HBeAg က ပုိးေကာင္ေရတစ္သိန္းအထက္ရွိတာကို ေျပာတာ။ HBeAg ေပ်ာက္သြားျပီ ဆုိရင္ အေကာင္ေရနည္းသြားတယ္။ HBeAg ကိုတုိက္တဲ့ Anti-HBe ေပၚရင္ ပုိးေကာင္ေရသိပ္နည္းသြားျပီးကူးဖုိ႕၊ ကူးစက္ဖုိ႕ အခြင့္အလမ္းနည္းသြားျပီလုိ႕ ေျပာရမယ္။ HBeAg ေပ်ာက္တာက ပထမအဆင့္၊ Anti-HBe ေပၚတာက ဒုတိယအဆင့္၊တတိယအဆင့္က်ေတာ့ HBsAg ေပ်ာက္တယ္။ စတုတၱအဆင့္က်ေတာ့ HBsAg ကို တုိက္တဲ့ Anti-HBs ေပၚတယ္။ Anti-HBs ေပၚရင္ ခႏၶာကိုယ္က B ပိုးကို ေအာင္လုိက္ျပီ။ တခ်ိဳ႕လူေတြက Anti-HBe ေပၚတယ္ဆုိရင္ (Positive) ျဖစ္တယ္ဆုိရင္လည္းငိုတာပဲ။ တကယ္ေတာ့ B ပုိးကုိ အျပီးအျပတ္ရွင္းႏုိင္ျပီး ေနာက္ထပ္၀င္မလာႏုိင္ေအာင္ ကာႏုိင္တဲ့ပဋိပစၥည္းေပၚေနတာ၊ အေျခအေနအေကာင္းဆံုးအဆင့္ကုိ ေရာက္ေနတာလုိ႕ မသိဘူး။ သူ႕အဆင့္လုိက္ျဖစ္လာပံုေတြကို ဇယားနဲ႕အေသးစိတ္ရွင္းျပထားတယ္။
ဘယ္လုိသူေတြက ကုဖုိ႕သင့္ေလ်ာ္သလဲဆရာ။HBsAg ေရာ HBeAg ပါရွိမယ္။ ALT (SGT) လည္းတက္ေနမယ္ဆုိရင္ကုပါ။ ကုခ်ိန္ ေရာက္ေနျပီ။ ေပ်ာက္ကင္းဖုိ႕အလားအလာအမ်ားၾကီးရွိတယ္။ ALT (SGT) ကမတတ္ဘူး။ normal ပဲျဖစ္ေနမယ္ဆုိရင္ ကုရင္ သိပ္မတုံ႔ျပန္ႏုိင္ဘူး။ ေဆးစြမ္းသိပ္မျပႏုိင္ဘူး။ ပုိးလည္းပြားတယ္။ ကူးလည္းကူးႏုိင္တယ္။ ကုဖုိ႕လည္းလုိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ALT မတက္ရင္ ေဆးကို တုံ႕ျပန္မႈမေကာင္းဘူး။
“ဘီ” ပုိးကတုိင္းျပည္အလုိက္ကူးစက္ပံုကြာေသးလားဆရာ။ကြာပါတယ္။ ကူးစက္မႈနည္းတဲ့ (<2%) ႏုိင္ငံေတြမွာအသက္ၾကီးမွကူးတယ္။ လိင္ဆက္ဆံရာမွာ မူးယစ္ေဆး၀ါးသံုးစြဲရာက ပင္မကူးတယ္။ အတန္အသင့္ ကူးစက္တဲ့ႏုိင္ငံေတြမွာ (>8%) ေမြးဖြားရာမွာ မိခင္ကေန ကေလးကုိ ကူးတယ္။ ေဆးထုိး၊ေသြးသြင္း၊ပြန္းပဲ့ရွရာကေနကူးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ နာတာရ်ည္ျဖစ္ဖုိ႕ အခြင့္အလမ္းမ်ားတဲ့ ေမြးကင္းစေတြကို ပစ္မွတ္ထားျပီးထိေရာက္တဲ့ ကာကြယ္ေဆးထုိးေပးလုိက္ရင္ B ပုိးျဖစ္ပြား ႏွဳန္းက်သြားမွာအမွန္ပါပဲ။
